Aspaldiko txapeldun gazteena izan du Arabako Bertsolari Txapelketa nagusiak. Publikoaren erantzun bikain batek erraztu du bertsolariek finalera arte egin beharreko bidea eta erretiroa hartu duenik ere bada aurten, azken urteetako ohiko finalista bat tartean.

Atera daiteke ongi. Atera daiteke gaizki. Etor daiteke ideia. Geratu naiteke zuri.

Bertsolarioi rolak proposatzen zaizkigu askotan. Eta gai zabaletan, apropos hartu izan ditugu. Edozein rol ote da, ordea, aproposa? Beste askoren artean galdera horri erantzuteko ahalegina planteatu du 2024ko bertsolamintzak: Nondik eta zeri kantatzen diogu? (laster irakurri ahalko duzue aldizkari honetan luze, zabal eta sakon horko gogoetek emana).

Pasa den astean ostatuan trago bat eskatzen ari nintzela, zer eta ondoan ezagun bat jarri zitzaidan. Ezaguna diot, biok genuelako elkarren berri baina parranda giroan baino ez genulako hitz egin ordura arte.  Larunbat ilunabarra zen, eta igartzen zitzaion lagunekin bazkariren bat edo suertatu zitzaiola (edo poteo eraginkorra izan zuela), mingain lodiz hasi baitzitzaidan hizketan.

Zortziko handi serioa, zortziko txikia umoretik, hamarreko txiki polibalentea eta habanera aspergarria. Aurreiritziak apurtzeko dauden arren, apenas egiten zaio ihes molde bakoitzean espero denari. Eskerrak neurtitzek askatu behar ziguten adierazpen artistikoa.

1165 euro + bills ordaintzen ari gara bikotea eta biok logela baten hilabeteko alokairua Irlandan. En suite bedroom da gutxienez; komun propioa duena, alegia. Kolonbian, berriz, 600.000 COP ordaintzen nuen hilabetero logelaren alokairua; 300 euro, gutxi gorabehera. Ordura arte, ordea, ez nuen ezer ordaindu izan anaiarekin konpartitzen nuen logelagatik.

Generoa, lurraldetasuna, euskalkia… Ikuspuntu eta toki ezberdinetatik baina askotan aipatzen dira bertso munduan bazterra, ertza edo periferia bezalako hitzak. Eta erdigunean eroso dagoen hori nekez ohartzen da bazterrera, ertzera edo periferiara desplazatua eta azpiratua izan den horrek zer sufrimendu eta min mota senti ditzakeen.

Azken espuela bat. Bukatu da bertso-erronda, eta urteek hegan egiten duten sentsazio nostalgiko batek aztoratu dit gorputza.

Luze sinetsi izan dugun gezur bat da, emakumeok duela hamarkada batzuk hasi ginela inprobisatzen. Ahalduntze batek ekarritako lorpen bat balitz bezala, eta ez urte luzez erauzi zaigun zerbaiten berreskurapena. Bizkaiko Foruetako debekuak eta kide askoren genealogia lanketak bistaratu dizkigu aurrez lurra landu zutenak, bidea ixteko modu eta arrazoiak, eta berriz sasiak jandako bideak zabaltzen beso-zango eta ideiak urratu dituzten aitzindarien merituak.

Gaur idaztea okurritu zaidanez, gaurko Peruk bertsoarekin ze harreman duen jakingo duzue, ez garrantzia gehiegirik eman, edo bai, egin nahi duzuena baina ez niri konturik eskatu. Ostiral gauetan lagunekin ETB KANTXA ikustean, txapa gainera justuan hiru pilotakada jarraian bota dituen pilotariaren antzera nabil ni bertsotan, gozakaitz.

Gurean indartsuenak gabon egunekoa eta Santa Agedaren aitzakia badira ere, forma askotan agertzen da etxez etxeko eskearen ohitura: puska biltzea, gibel-jana, oilasko biltzea. Itxuraz, jatorria neguaren gogorrari aurre egiteko asmoan izango zuen, baserrietako kontserben usainean aldaba joka abiatzen zirenentzat. Nabarmena da gisa honetako errituak inguratzen dituen testuinguru erlijiosoa ere.

Orain hilabete egin nuen proba: hogei egur zati bi ilaratan jarri nizkien ikasleei, kutxatxo bana lehen zatiaren aldamenean zutela. Hamarna lokotxa bildu behar zituzten lau urteko haur irlandarrez osatutako bi taldeek. “Ready, steady, go!”