[Egañaren belaunaldia X] Juan Jose Loidisaletxe
Joxean Agirre
2021-05-11
Juan Jose Loidisaletxe –
Antonio Maria Eizmendi Loidisaletxe bertsolariaren semea da Juan Joxe, etxean umetan bertso giroa bizitakoa. Ganadu lanak egiten ari zenean, askotan aritzen omen zen aita bere kasa bertsotan. Urte zahar egunean etortzen omen ziren Berrobin bizi zen anaia, Oiartzunen bizi zena eta Iparraldean bizi zen Errezil, eta gaupasak egiten omen zituzten. “Etxean hiru anaia bizi ziren eta, kanpotik etorritako beste hirurak elkartzen zirenean, sekulako juergak egiten zituzten. Askotan, mahaitik altxatu eta aita ganadutakoak egitera joaten zen eta besteak ohera”, dio Juan Joxek. 1960an jaio zen Loidisaletxe II.a baserri horretan. Garai horretan etxe bakoitzean omen zen Errezilen sasi-bertsolariren bat. Hiru txapelketa jokatu omen dira Errezilgo bertsolariekin, eta hamahiruk hartu zuten parte edizio batean. Bitan irabazi zuen Juan Joxek, eta hirugarrenean, anaia Bittorrek. OHO bukatu eta urte batzuk etxean eman zituen. Hamasei urterekin hasi zen lanean altzari lantegi batean, eta, 90etik, Azpeitiko Mkcoin Wordwide mekanika enpresan ari da lanean. Axun Otaegirekin ezkonduta dago eta hiru alaba dituzte: Larraitz, Eneritz eta Aiora. Sortu zen baserrian bertan bizi da emaztea, alaba bat, ama, anaia eta osabarekin. Amak, Juanak, 96 urte ditu, baina sasoiko dago. Juan Joxek Errezilen egin zuen bere lehen plaza, Loidi herritarra kantu-lagun zuela, eta Iñaki Muruak deituta joan zen Gabiriako Osinalde sarira hogei urte zituela, 1980an. Ordurako, Eskolartetik atera ziren bere adineko bertsolariak ibilbidea egiten ari ziren. Txapelketetan ez du emaitza ikusgarririk lortu, baina plazarik plaza asko kantatutako bertsolaria da. Azken urteetan, sorpresak beti egoten omen dira baina egutegi jakin samarra dauka saioak egiteko. Larrañagarekin eta Telleriarekin egiten ditu saio gehienak. “Ez baterako eta ez besterako gelditu gara, eta entrenatu ere ez dut egiten; neure gisara egiten dudana bakarrik. Gure taldeko batzuek Ordiziara joanez jarraitzen dute, baina urruti samar gelditzen zait niri. Eginez gero, abantaila izango nuke, ez baita etxean jardutea bezala, entzuleen aurrean egiten baitute kantuan eta astero”, dio. Hamar bat urte egin zituen Azpeitian bertso eskolak ematen, Erniarraitz sortu zenean hasita. “Uranga, Ministro, Leire Ostolaza, Beñat Lizaso eta Azpillagatarrak nire eskuetatik pasatakoak dira. Banuen berriro gaztetxoekin hasteko aukera, baina ez da ona irakaslearen eta ikasleen artean adin tarte handiegia izatea, eta utzi egin nuen”, esan zigun.
Santa eskeko aldapak
Mendizabalek kontatua
Errezildarrentzat Luzia, bertsolari eta kopla kantari berezia da, eta lagunarteko kontulari bezala ere aparta dela azpimarratuko nuke, hainbat errezildar bezala. Santa eskeko ibilera asko egindakoa da Juan Joxe, eta ez du izaten kontatzen hasten denean pasadizo faltarik.
Baserri batetik besterako joanean bidezidorrak, pendizak, aldapak, denetik igaro behar izaten dituzte, txirrindulariek bezala. Halako batean, taldeko batek inguru hartan aldapa handia zegoela esan omen zuen, eta Juan Joxek hala erantzun:
—Gure baserriko sukaldean ere bazeudek hainbestekoak.
Apustu zapuztua
Loidisaletxek berak kontatua
Bazkari bat antolatu zuten Añotan, ez dakit zeinek eta zer arrazoirekin. Bertsolari pila bat ginen bertan, eta bertsozale mordo bat ere bai, eta bertsozaleen artean futbolari ohi bat zegoen. Bazkaldu genuen eta, bazkalondoan, bakoitza bere balentriak kontatzen hasi ginenean. Futbolari ohi horrek kontatu zuen ez dakit zenbat kilometro egiten zituela korrika egunero, eta Xoxotera igo eta jaitsi ez dakit zenbat denboran egiten zuela. Sebastian ere han zen eta esan zuen, Peñari eta niri begira:
—Xoxotera igotzen hauek jokatuko ditek.
Futbolari ohia harrotzen hasi zen, eta gu ere bai.
—Bakarka ez, baina batek igo eta besteak jaitsi jokatu diagu –esan genion, eta hor ibili ginen Peña eta biok erronkan. Gorakoa Peñak egingo zuela eta beherakoa nik egingo genuela erabaki genuen. Orduan oso sasoiko geunden biok.
—Hik niri minutu bat kenduko didak, gehienez –esaten zion Peñak, eta nik banekien denbora tarte hori kenduko niola jaitsieran.
Futbolari ohiak atzera egin zuen. Jokatu izan bagenu, seguru nago hark irabaziko zuela, baina, momentuko berotasunean, apustua gure alde ikusten genuen. Peñari, seguru asko, minutua baino gehiago kenduko zion gorakoan, baina badakit behera ondo jaitsiko nintzela. Hemen, Zelatundik gertu bada Beharri izeneko mendi gain polit dotore bat, eta hara etengabe igotzen nintzen. Ahuntzak edukitzen genituen han eta askotan joaten nintzen hara. Eta bizi garen leku honetatik lanera ere korrika jaisten nintzen. Kontua da apustu hori ez zela jokatu, eta ez dakigula Peñak zenbat denboran igoko zuen Xoxotera eta ezta nik zenbat denboran jaitsiko nuen ere.
Uholdeak bidean
Telleriak kontatua
Loidisaletxerekin Urdanetako festetan herri kiroletan ere parte hartua naiz, baina badaukat beste oroitzapen bat aipagarria izan daitekeena. Aiako auzo horretan bertsotan ginen batean egundoko ur tronba bota zuen. Etxera itzuli nahi genuen eta bide denak itxita aurkitzen genituen. Aizarnazabalera jaitsi eta Lasaon errepidea moztuta zegoen urarekin. Buelta hartu eta gogoratzen naiz Erdoizta aldera atera ginela mendiko bide batzuetatik, eta Etumetatik jaitsi ginela Azpeitira. Nik mendiko kotxea nuen orduan, eta, horri eskerrak, Juan Joxe Loidisaletxen utzi eta itzuli nintzen etxera. Ez dut ahaztuko zer beldur pasatu genituen, eta etxera iristea zenbat kostatu zitzaigun.
Loidisaletxe bertso-lagun bezala izugarri atsegina da. Egun osoko ibilietarako aproposa, kontu esale ikaragarria.
—Hi, Millan. Hirekin gustura ibiltzen nauk ni. Garai bateko Azpillaga bezala, aurretik jartzen haiz eta nik segitu egiten diat —esaten dit.
—Ni ez nagok, ba, horrela ohituta. Ni Sebastian aurretik dela ohituta nagok —esaten diot—. Baina arrazoi izango duk, Sebastian kenduta, oso gutxi dituk aurretik korrika egiten dutenak.
Plazan jenderik ez
Mendizabalek kontatua
Honako gertaera hau, berriz, Ataunera bertsotara joan ziren Jose Luis Gorrotxategi eta Juan Joxe Loidisaletxeri gertatua omen da. Eguerdiko saioa plazan egin ondoren, elkartean bazkaria eta bazkalondoko saioa zuten bertan. Halako batean, elkartetik mugitu eta plazara joan beharra egokitu zitzaien, arratsaldeko saioa egiteko, antolatzaileei hitzemanda zuten bezala. Plazara azaldu eta inor ez. Itxaron, trago bana hartu eta plaza hutsik. Berriro, bazkaldu zuten elkartera joatea bururatu zitzaien, bertako antolatzaileekin hitz egitera eta, itxurak egiteko, elkartean zeudenentzat saiotxo bat eginez bukatu omen zuten eguna. Kontuak egin eta etxerako bidea hartu omen zuten.
Loidisaletxe aitarekin
Euzkitzek kontatua
Bertsotarako abisua genuen batean, Azpeitiko Pastorkua tabernan genuen juntadizoa Loidisaletxek eta biok, askotan bezala. Ezagun batek norako martxa genuen galdegin zigun, eta Bilbora gindoazela erantzun genion. “Bilbora bertsotara!”, esan zigun burlaizez. Ez zekien asko han sortzen den giroaren berri! Egun zoragarria pasatu genuen.
Beste hainbat oroitzapen polit ere baditut. Errezilgo Benta Berrin afaltzen ari ginen batean, hara non agertzen den aita, Antonio Mari! Pentsatu nuen: “Inor ez duk izango Loidisaletxe aita-semeekin kantatutakorik, eta neuk ere ez diat beste aukerarik izango”. Eraso nion, baina ez nuen lortu semea bertsotan jartzerik. Antonio Marirekin bai, harekin egin nuen saioska bat. Hura gozamena!
Saririk gabeko bertso eguna
Loidisaletxek berak kontatua
Bertsotan artean hasi berri samarrak ginela, bertso afari batera joan ginen Euzkitze eta biok herri txiki batera. Udaletxeak edaria jartzen zuen eta afaltzera zihoazen herritarrek eramaten zuten jatekoa. Jende mordoa bildu zen, afaldu genuen, bi edo hiru bertso saio egin genituen eta, kontuak egiteko ordua iritsi zenean, ea gurea zenbat zen galdetu zigutenean, esan genien guk kobratzen genuena zenbat zen.
—Ezta pentsatu ere, zuek hemen beste bertsolariek kobratzen dutena kobratuko duzue. Gainera, Udaletxeak ordaindu behar du eta onenek kobratzen dutena kobratuko duzue —esan zigun antolatzaile batek.
Gure datuak hartu zituzten, Udaletxean emateko, eta pozik itzuli ginen etxera, soldata ona irabazi genuelakoan. Ez dakit datuak gaizki hartu zituzten edo Udalak batere dirurik ez zuen, guri ez ziguten ezer ordaindu.
Errezildarren mitoa
Sorozabalek kontatua
Loidisaletxez esan dezakedana da jatorra, leiala eta atsegina dela. Gure gazte denboran, herriz herri genbiltzenean, errezildarren estereotipoa ez zen batere ona: harroputzak ziren, borroka zaleak… Juan Joxe irudi horren kontrakoa da erabat. Nik beti esaten nion berak apurtu zidala errezildarrei buruzko mitoa.
