Erreportajeak

Arnasestutik irribarrera

Arnasestutik irribarrera –

2023/07/31
Santa Barbara, Hernani

 

Sargoria izan zen uztailaren 31, hilabete goibel batek eskatutako amaiera distiratsua. Santutegia festaz festa ikasi duten horiek ongi dakite San Inazio eguna berezia izaten dela Euskal Herriko txoko askotan, eta horietako bat da Hernani. Santa Barbara gotorlekupean elkartu ohi da jendea, irakurraldi bakarrean ikasten den egitarauaz gozatzeko. Herritik aparte xamar geratzen da Santa Barbara, aparteegi alferrentzat, eta aparkalekutik jai eremurako aldapa nahikoa izaten da askoren kamiseta blaitzeko.

Urteroko legez, trikitilariena izan zen bisitariei harrera egiteko ardura, herri kiroletan aritu behar zuten gazteek beroketa lanak egiten zituzten bitartean. Bisitari gehienek iritsiera aprobetxatu zuten bidean galdutakoa sagardo trago batekin berreskuratzeko, bi ere edan zituen bakarren batek, eta segituan hartu zuten herri kirolak gustura ikusteko tokia. Eguerdiko ordu batean hasi zen bailarako gazteen arteko apustua. Kirolarien inguruan ehun lagunetik gora bildu ziren, itxituraren beste aldetik animoak emateko; guztiak momentuko protagonistei begira, baina, denean bezala, begirada guztiek ez dute balio bera.

Sagardo tragoek lausotu gabeko bi begirada zorrotz antzeman zitezkeen gerizpean, gertatzen zen orori, keinu eta ñabardura bakoitzari, erreparatuz. Bertsolariek, normalean, ez dute langile fama izaten, baina topikoa guztiz xehatu zuten Aitor Mendiluzek eta Jexux Mari Irazuk Santa Barbaran. Izan ere, batzuek egun osoan festa giroaz gozatzeko aukera izan dezaten, galtzak bete lan ibiltzen dira beste batzuek.

A. Mendiluze Lanak ederki bete dituzte erdiak eta erdiak Korrika askoz azkarro eztu igual egingo erbiak Begira hemen egondu gera Jexux Mari eta biak Beti du gustu gozoagoa bestearen izerdiak

JM. Irazu Plaza aurrean sasoi ederra uniforme ta giharrak Gorputz eder ta atletikoak zailduak eta meharrak Denetarako behartzen baitu hola ibili beharrak Oraindik ere lehen bezela ahalmena badu indarrak

13:30. Lehenengo saioxka.

Herri kirolen amaierak ekarri zuen, beraz, Mendiluzeren eta Irazuren radarrek ordura arte ikusitakoa aletzen hasteko momentua. ‘Bestearen izerdia’ aipatzetik norberarena sentitzera pasa ziren biak, bertsokideari arnasa hartzeko tarterik utzi gabe. Xarma berezia izaten dute libreko saioek; ingurua izan ohi da abiapuntua, eta egunean zehar gertatutakoaren baitan toki batean edo bestean kokatzen da helmuga. Finean, egunaren erritmora egokitu behar du bertsolariak, edozein momentutan abestea tokatu dakioke eta.

Hasierako saioxkan mugitzen zen pertsona orok zeukan bertso bidezko zirika jasotzeko arriskua. Orokortasunetik eraikitako mezuek ez zuten gehiegi iraun, eta segituan hasi ziren radarrean gordetako informazioa plazaratzen. Urrutira joan gabe, harri-jasotzaile lanetan aritutako infiltratua izan zen lehenengo biktima:

JM. Irazu Ordu honetan indar gehiago ez da izango akaso Baino halare grina dan tokin ez zaio egiten paso Andoni ‘Anatx’ zaharra ere hortxe aritu da gozo-gozo Bertsoa errex botatzen dezu ta harriya nekez jaso!

A. Mendiluze Azken finean bi kirol dira ta bi jarduera mota Bietan ere erabiltzen da sarri indarra borborka Baina aldrebes izaterikan Irazu ez diot opa Harria errex jaso dezanik ta bertsoa nekez bota

Bazkalostean eskainiko zutenaren lagin modura balio izan zuen hasierako saioxkak. Hamar minutu inguruko bertsoaldia osatu zuten eguerdian, eta gehienbat begi bistako kontuak aipatu zituzten arren, ikusi ordez sentitu egiten den aldagai bat ere izan zuten hizpide: gosea. Ia tontorreko gotorlekuraino iristen zen Elutxeta sagardotegiko sukaldeko lurruna, egun berezirako ondutako menuko jakiak prestatzen ari ziren bitartean. Gai arina ematen du, baina egunean zehar askotan aipatu zituzten janari kontuak, eta segituan ulertu zuen jendeak sagardotegira joateko momentua iristear zela. Behin bertara iritsita, ondorio argia eratorri zuen Mendiluzek ordura arteko jardunetik:

 

1. Mendiluze

Jo dute ordubi t’erdiak eta

arrebatu ta anaitu

Mahai ingurura etorri gera

zer bazkaldu ta zer aitu

pentsatu egin behar genuke

gorputzak alde bat baitu

hanka gainean gabiltza baina

sabelak mugitzen gaitu

 

 

16:00. Bazkalostea.

Festa egun luzeek behar-beharrezkoa izaten dute otordu on bat. Bapo bazkaltzeko aukera izan zuten Elutxetara joan ziren 80 lagunek, eta zintzurrak ederki freskatu zituzten bertako sagardoarekin. Txapelketa Nagusiko finalean bezalaxe, bazkalosterako utzi zituzten bertsolariek alerik onenak. Indarberritzeko tartearen ondoren, kafea hartu berritan, bigarren saioari ekin zioten upeltegian, beste mila konturi punta ateratzeko asmoz.

Hasiera orokor batetik abiatuta, bakoitzaren tenperatura neurtzen hasi ziren Mendiluze eta Irazu. Zaila zen hurrengo bertsoak zer gehituko zuen aurreikustea, eta azkar mugitu ziren gai batetik bestera; San Inazio jaia, lan kontuak, kamerak, adina… Pixkanaka aurrean zuten jendearengana gerturatu zituzten hitzak, goxoak zein pozoidunak, eta txalo zaparrada oparoak jaso zituzten zenbait irtenaldirekin. 

Sormenaren hariak gidatzen zuen bien arteko elkarrizketa, eta, hasiera batean ez bazirudien ere, elkarri kolpetxoak emateko aprobetxatzen zuten aukera bakoitza. Estu-estu zebiltzan unean, Mendiluzeren aipamen bat baliatu zuen Irazuk bidea urratzeko:

A. Mendiluze 1. Ariko gera beraz defentsan eta ari atakean Mahai inguruan guri begira norbait dagoen artean Nik aitorpen bat egin beharra ere badet bitartean Lehenengo aldiz sartu naiz aurten sagardotegi batean	JM. Irazu 2. Hogeita hamar izango dira nere kontu laburrean Geyo re iual izan leizkela ezagun du muturrean Baino lehenengo bat izan leike horra nere agurrean Lehenengo aldiz gaur kantatu dezu kupel hutsaren aurrean
3. Ederra bota didazu gero jai giroan izenean Pentsa bertsoa ta sagardoa nik biak ditut senean Kupel hutsaren aurrean lehendik aritu naiz zuzenean Nahiz ta igual ez zen hutsa egongo inguratu naizenan	4. Betea nola hustu liteken badezu nahiko metodo Aurrean jarri basoa eta edateko zenbat gogo Ai Mendiluzek ondo egiten ditu iya gauza oro Lehenbizikoa bertsolari da bigarrena enologo

 

Izan bertsolari edo enologo, deskantsua estimatu ohi du langileak. Bazkalosteko saioaren erdialdean trikitilariek hartu zuten lekukoa, bertsolariek aspaldiko partez arnasa har zezaten. Ez zen ikerketa sakonegirik egin behar jendea parrandarako pronto zegoela jakiteko, eta, halako batean, dantzara ere animatu ziren batzuk. Kalejirak, fandangoak, arin-arinak… Gogotik dantzatu zituzten ordutik aurrerako pieza guztiak. Giro ona kutsakorra dela ere argi geratu zen Elutxetako dantzaldian, inbidia puntu bat sentitu eta rantxera bat dantzatzera animatu baitzen bertsolarietako bat. Irakurle bakoitzaren esku geratzen da bietatik nor izan zen imajinatzea. 

Dantzaldiak dantzaldi, patxada uneak gehiegi luzatzea komeni ez denez, bertsolarien eskuetara iritsi zen berriro mikrofonoa. Saioko giroak ezin zuen behera egin, eta doinu biziak hautatu zituzten amaierako zatia osatzeko. Elkarren arteko pikean gordeta geratu zitzaizkien arantzatxo batzuk, eta janariaren gaiari heldu zion berriro Mendiluzek, sagardoari erreparatu beharrean Irazuren otorduetako ohiturei abestuta:

A. Mendiluze 1. Neri adarra jotzen zabiltza jo ta su Baina egin ezkero zureari kasu Ura, deskafeinatu ze kristo, Irazu! Laster haize hutsetik biziko zera zu	JM. Irazu 2. Laster haize hutsetik nabil ni aukeran Ur ta deskafeinatu biekin primeran On egiten dit eta jarraitu nahieran Ta ezpainak gozatzeko sardo pixkat edan
3. Ezpainak bustitzera ezta heldu kasi Ogitan hogei gramo ez du irabazi Esnetan azukrerik baizpare ez nahasi Horregatik ez zinen bat larogei hazi	4. Zu asko hazi zinen ta atera paparra Horregatikan zera Aitor bat bakarra Hoitabatgarren menden ez da ba earra Ura eateagatik lotsatu beharra!

 

18:00. Agurrak.

 

Bat gustura dagoenean azkar igarotzen da denbora. Halako zerbait gertatu zitzaien egun osoan Santa Barbaran izan zirenei. Ahaztua zuten ordurako goizean igotako aldapak sortutako arnasestua, eta irribarreak ezaugarritzen zuen pertsona guztien aurpegia. Zaila da eremu bati hainbesteko zukua ateratzea egun bakarrean; sagardotegi, dantzaleku eta bertso plaza bihurtu baitzen denbora tarte laburrean.

Bertsotan goia jo ondoren, ingurua baretzeari ekin zioten Mendiluzek eta Irazuk, eta azken bertsoaldia osatu zuten agur modura. Bazkaltzera joateko mezua erraz ulertu zen bezala, zailagoa izan zen saioa amaitu zela ulertaraztea. Jendeak ez zuen Elutxetatik irteteko gogo handirik, ez behintzat bertsolarien azken proposamena entzun zuten arte:

 

A. Mendiluze Guk egin nahi genuen nolabait agurra Baina bidaltzea ez da lantegi xamurra Eman beharko degu zirika egurra Erronka bat jartzen det erronka ziurra Azkena irtetzen denak fregatzen du lurra

JM. Irazu Orduan segitzea denentzako kalte Fregonak harrapatu nazala aparte Holako festa egunek bizitza dakarte Eskertzen da izatea egunaren parte Eskerrik asko eta nahi dezuten arte

 

Txalo egiteari utzi gabe, eta fregonaren beldurrez, azkar batean hustu zen sagardotegia. 

Arnasestutik irribarrera  Arnasestutik irribarrera  Arnasestutik irribarrera  Arnasestutik irribarrera  Arnasestutik irribarrera  Arnasestutik irribarrera  Arnasestutik irribarrera