Unai Gaztelumendi: «Ez da bertsotan egindako komiki bat, baizik eta bertsolaritzari buruzkoa»
Ez da bertsotan egindako komiki bat, baizik eta bertsolaritzari buruzkoa –
Iurre Bidegainek KAZETAn.
Beñat eta Unai Gaztelumendik idatzitako «Bidea da borroka» komikia aurkeztu dute urtarrilaren 21ean Baionan. Bertsolari aldizkariak argitaratutako lanak bertsularitza abiapuntutzat hartzen duen arren, gai anitz jorratzen ditu. Horiei buruz hitz egin du Unai Gaztelumendik KAZETA.EUSen.
Beñat Gaztelumendik idatzi du gidoia eta Unaik ekarri du marrazkitara. Bertsolari aldizkariak plazaratutako lana bertsularitzari buruzkoa da, bertsuak agertu gabe. Bertsu munduan hazi dira bi anaiak, baina beren belaunaldia bezala beste hainbat gaik hunkitu ditu. Martin Artola komikiaren protagonistaren bidez, gai horiek jorratu dituzte. Proiektua bera aurkeztu dute Beñat eta Unai Gaztelumendik urtarrilaren 21ean Baionako Kalostrape ostatuan.
Zein da «Bidea da borroka» proiektuaren abiapuntua?
2019 urte bukaeran Bertsolari aldizkaritik deitu zidaten. Neguko alearen ordez komiki bat ateratzen dute eta marrazkilaria zein bertsolaria izanda galdetu zidaten prest egongo nintzatekeenez handik bi urtera komiki bat argitaratzeko. Baldintza bakarra bertsolariarekin zerikusia izan behar zuela zen.
Beñat anaiari komentatu nion eta horrela jarri ginen lanean. Komikiaren oinarria eta pertsonaiak bien artean erabaki genituen eta Beñat idazketan hasi zen konfinamendu garaian. Ondotik, urte eta erdiz marrazten egon naiz.
Askatasun hori izatea alde baikor bat da horrelako proiektu bat gauzatzeko?
Horrelako askatasuna izatean, egia da hastea dela zailena, baina emaitzari begira jartzen bazara azkenean zureagoa da. Nik nahiago dut lana askatasun horrekin egin.
Ados jarri zarete biak lehen mementotik?
Bizitzan biek 18 urtera arte ia dena batera egin genuen, gero bakoitzak bere bidea hartu zuen. Hau izan da elkartzea bezala. Biok bagenekien zer kontatu nahi genuen eta gauza bera kontatu nahi genuen. Alde horretatik gaztetan baino gatazka gutxiago izan ditugu komikia egiteko orduan.
Zer kontatu duzue komiki honen bidez?
Bi bidaia bezala kontatzen ditu. Bat fisikoa litzateke, komikiaren oinarria litzatekeena. Bertsolari bat, Martin Artola izenekoa, 30-35 urteko gipuzkoar gizonezko bat da eta Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa Nagusira sailkatu da. Etxetik atera, kotxera sartu eta finala jokatuko den aretorainoko bidaia hori kontatzen du. Bide horretan zehar gertatzen zaizkion gertakariekin ere beste bidaia bat kontatuko du. Umea zenetik gaur egun arte bizitzan lagun artean, harremanetan, egin duen bidea kontatuko du.
Izenburuari dagokionez, zer laburbildu nahi izan duzue?
Hazi gaituen leloa beti izan da «borroka da bidea» eta iruditzen zaigu gure belaunaldiari hori tokatu zaiola. Hau da, aurreko belaunaldietatik jaso dituen totem-eri, ezarritako ereduei, buelta ematea tokatu zaiola. Izenburuarekin hori egin nahi izan dugu. Jaso dugun mezu horri buelta eman diogu.
“Guk sortu behar ditugu gure helburu berriak eta guk ere sortatuko dugu zer kontatzekoa”
Uste duzu gaur egun gertatzen del? Hau da, gaur egungo belaunaldiek ere buelta eman behar diotela aurreko belaunaldiek utzitakoari?
Iruditzen zait hortxe gaudela. Hazi gaituzte aurreko belaunaldien epikarekin. Guri tokatu zaigunean, badirudi noraezean bezala ginela. Hori da sinestarazi digutena eta hori da askotan sentsazioa.
Ikusten dugu gure belaunaldiak ere baduela bere epika, beste epika batzuk. Eta, iruditzen zaigu horiek bilatu behar ditugula, ez dugula beste belaunaldien kodigoetan funtzionatu behar, bestela beti galtzen aterako garelako. Guk sortu behar ditugu gure helburu berriak eta guk ere sortatuko dugu zer kontatzekoa.
Komikia eta bertsularitza. Elkar loturik ager daitezke?
Azkenean, kasu honetan, ez da bertsotan egindako komiki bat, baizik eta bertsolaritzari buruzko komiki bat. Bertsoak agertzen dira, baina gehiago bertsolaritza beste edozein gai bezala jorratzen da. Nire ustez, funtzionatzen du.
Egia da, guk bertsolaritza oso barrutik bizitzen dugula. Bertsolaritzaren bidez gure ingurua ezagutu dugu. Bagenuen zer kontatzekoa komikira eramanda. Ez dakit bertsotan komiki bat jarrita nola funtzionatuko lukeen, baina bertsolaritzari buruzko komiki batek, behintzat gaiarekiko interesa duenarentzat, nire ustez funtzionatzen du.
Hain zuzen, gai horrek interesa du Euskal Herri osoan. Alde baikor bat da komikiaren hedapenerako?
Guretzat oso garrantzitsua zen gure ingurutik ateratzea. Bertsolaritza da abiapuntua eta aitzakia beste gai batzuez hitz egiteko. Gai horiek unibertsalak dira, edo behintzat Euskal Herrian gaur egungo egoeran nahiko pertinenteak dira.
Adibidez?
Lehen esan dudan bezala, aipatzen da aurreko belaunaldien herentzia nola digeritzen duen protagonistak, Martin Artola izenekoak. Aipatzen da feminismoa, Euskal Herriaren gatazka armatuaren ostean kokatu ezina, edo kokatu nahia, prekarietatea, euskararen gaia ere… Gure inguruan hitz egiten diren gaiak dira.
Baina, azkenean oso pozik gelditu naiz emaitzarekin eta bidean nola gozatu dudan ere. Asko bete nau prozesuak
Zer nolako esperientzia izan da proiektua zuretzat?
Oso pozik nago, harrerarekin, baina baita prozedurarekin ere. Egia esanda, marrazketan eta bertsolaritzan aritzen naiz. Iruditzen zait bertsolaritza denbora laburreko esfortzua eskatzen duen ariketa dela. Bertsoa pentsatu, bota, txaloa jaso eta arrakasta ez badu ere, ondotik gehiago botako dituzu, eta ez da ezer pasatzen.
Bertigo pixka bat nion, urte eta erdiko lan baten ondotik lan hori hor geldituko zelako eta banuen beldur pixka bat. Baina, azkenean oso pozik gelditu naiz emaitzarekin eta bidean nola gozatu dudan ere. Asko bete nau prozesuak.
Nola eskura dezakete lana irakurleek?
Zortzi aurkezpeneko bira txiki bat egiten ari gara. Urtarrilaren 29an Maulen egongo gara ere. Bestela Bertsolari aldizkariaren web gunean, Elkar dendan eta euskal gaietako liburuak saltzen dituzten edozein dendetan eros daiteke.
Baionako aurkezpena dinamikoa izanen dela erran digute…
Ez genuen egin nahi komiki aurkezpen ohiko bat. Ikusten genuen gai batzuk aipatu gabe gelditu zaizkigula komikian. Asko hitz egin dugu inguratzen zaizkigun gaiei buruz, baina batzuk ez ditugu nahi bezain sakon azaltzen, agian komikiaren generoak izan ditzakeen mugengatik. Erosoago sentitzen gara bertsotan, beraz komikia oinarri hartuta, gai horiek aipatzeko bertso batzuk botako ditugu. Zuzenean marraztuko dugu eta bat-bateko saio txiki bat ere eginen dugu.
