Maider Altuna: “Gizartea aldatzen doan heinean bertsolaritzak ere aurrera egiten du”
Maider Altuna –
Olaia Martin Nuñezek Geuria hedabidean.
Goiz hasi zen Maider Altuna (Arrigorriaga, 2002) bertsolaritzan. Gaur egun Arrigorriagako Bertso-Eskolan dabil. 18 urte ditu Maiderrek, eskarmentu handiko 18 urte. Euskal Filologia ikasketak hasi berri ditu, hizkuntzalaritza eta literatur alorrean sakontzeko asmoz. Eta bertsolaritza txapelketei dagokienez, Bizkaiko Eskolarteko idatzizkoan hirugarren postua lortu zuen 2017an eta 2018an. Halaber, bat-bateko modalitatean finalista izatera heldu da azken urteetan. Aurtengo ikasturte hasieran Berrizen izandako Udaberria Bertsotan txapelketan bosgarren postua eskuratu zuen eta, aurten ere, Hego Uribe eskualdeko taldearekin Bertsolari Gazteen BBK Sariketako finalean egon da.
Baina, zein izan zen bertsolaritzarekin izan zenuen lehen harremana?
Nire gurasoak betidanik izan dira bertsozaleak eta, batera edo bestera, beti izan dut gertu bertsolaritza. Baina benetan polita iruditu zitzaidan lehen harremana bertso udalekuetara joan nintzen lehenengo urtean izan zen, 2014an. Hasieran kostatu egin zitzaidan bertsoak egitea eta ez nuen bertsolaria izatea nahi! Hurrengo urtean, Gipuzkoako txapelketa nagusiko finalera joan ginen lagunok eta gustatu egin zitzaidan. Institutuan, jantoki orduetan, bertso-eskolan hasi nintzen eta pixkanaka-pixkanaka zaletu nintzen. Eroso sentitzeko eta gai ezberdinen inguruan hausnarketa egiteko eraiki dugun espazio bat da bertso-eskola. Asko ikasi dut ikuspuntu horretatik begiratuz eta giro ederra sortzen dugu bertsolaritzaren inguruan.
Bertso-sorkuntzan aritzeak badu, zure ustez, hizkuntza-gaitasunean eraginik?
Faktore askok baldintzatzen dute euskararen erabilera. Adibidez, asko irakurtzen duen pertsona batek hitz egiten duenean, baita bertso bat egiten duenean ere, nabarmena da euskara erabiltzen duela, irakurriz, idatziz edo dena delakoa. Hitz asko entzuten ikasten da. Nik orain erabiltzen ditudan hitz batzuk ez nekien existitzen zirenik ere! Beraz, zalantza barik, bertsolaritzak hizkuntzaren ezagutza maila handitzen laguntzen du.
Eta mundu-ikuskera eta harremanak sortzen?
Ni oso goiz hasi nintzen bertsolaritzaren munduan apurka-apurka sartzen, eta asko lagundu dit bertsolari bakoitzak gai honi edo bestari buruz nola kantatzen duen entzuteak, beste ikuspuntu batzuk ikusi eta ulertu ditudalako. Harremantzeko modua eta nire izaera bera asko aldatu dela esango nuke. Eta dena hobera. Gaztetan identitate bat eraikitzeko tresna ere badela uste dut, plazetako esperientzietan oinarritutakoa.
Euskal adierazpen kulturalaren garrantzia aipatu duzu.
Nik oso presente daukat nire bizitzan, pisu handia du niretzat. Nire ingurukoek, aldiz, egunerokoan ez dutenez barneratuta agian ez diote nik ematen diodan garrantzia bera ematen. Ez dakit kulturalki eta sozialki baloratuta dagoen, subjektiboa dela esango nuke.
Lehen aipatu dugu: 18 urte eta 18 urteko eskarmentua.
Oraindik asko dut ikasteko eta daukadanaz gozatzen ere ikasi behar dut. Ez dut helburu zehatzik, denbora luzez jarraitu nahi nuke bertsotan. Askotan pentsatu dut “oholtzara irten, abestu eta kito” dela, baina askoz gehiago da. Jende ezberdina ezagutzeko eta harremanak egiteko ematen dizkizun aukerak bertsolaritza ere badirela esango nuke, eta hori guztia uzteak pena emango lidake. Plaza batera joateko deitzen didaten bakoitzean baietz esaten dut, sortzen den giroa gustatzen zaidalako eta saio guztietatik zerbait ikasten dudalako.
Bertso-saioei erreparatuta, gaiek bertsolariaren ahalegina baldintzatzen dute?
Dezente. Botatzen dizkiguten gai asko oso interesgarriak dira. Gaia nondik bideratu edo buelta ondo eman ez diozunean pena ematen du, beste bertsolari batzuk egingo balute primerakoa izango zelako. Honekin esan nahi dut zaila dela gai bat nola jorratu asmatzea, baina arestian esan bezala, entzuten ere asko ikasten da. Izugarrizko urduritasun sentsazioa izaten dut nik oholtzara igotzen naizen bakoitzean, baina lehenengo agurra kantatu ostean berehala lasaitzen naiz.
Datorren saioei begira, zer espero duzu?
Hilabete hauetan baditut batzuk lotuta eta oso motibatuta nago. Oraingoz ez dut lehiaketarik, orduan presio barik eta gogotsu gozatzera noa. Bizkaiko txapelketara joan nintzenean, egia esan, ez nuen presiorik izan: banekien ez nuela inora iritsi behar, ez nuela ezer frogatu behar, eta, orduan, nire buruari erakutsi nion hara igotzeko gai nintzela.
Bertsolaritza-baserri girotik bertsolaritza-hiri girora.
Bada nik kantatzen diren gaiak nabarmenduko nituzke batez ere. Bilakaera handia egon da gaietan. Antzinako bertsolaritzan, ziurrenik, baserri giroarekin zerikusia zuten gaiak landuko zituzten, modu naturalean. Gaur egun, era berean, gizartean dauden arazoei buruz modu zabal batean hitz egiten dugu. Azken finean, gu ez gara duela berrogeita hamar urteko gazteak, beste kezka batzuk ditugu. Gizartea aldatzen doan heinean bertsolaritzak ere aurrera egiten du eta oso modu positiboan baloratuko nuke nik hori. Gazteek eutsiko diote bertsolaritzari. Gainera, asko eta oso onak daude. Nik ezagutzen ditudanetatik, batek baino gehiagok ibilbide luzea egingo du.
Genero ikuspuntutik ere bilakaera handia egon da.
Aspaldian mutilak bakarrik aritzen ziren bertsotan eta orain neskak ikus ditzakegu. Ahizpatasun bat dagoela esango nuke eta horri ikusgaitasuna ematen zaiola. Adibidez, emakumeenak diren bertso-saioak egiten dira, emakumeen inguruko gaiak lantzen dituztenak. Kopuruari dagokionez, saio askotan gizonen eta emakumeen arteko oreka lortzen saiatzen dira. Nik, orokorrean nire ingurua aztertuta, nahiko parekatuta ikusten dut gaur egungo panorama. Argi dago inkorporazio fase bat egon dela, feminismoa bertsolaritzara ekarriz.
Eta etorkizunera begira, aurrerapausoren bat ematen ari zaretela uste duzu?
Hori pentsatzea gustatzen zait. Inguruan ditudan bertsolari gazteak ‘ezagunak’ izatera helduko dira etorkizunean eta oso gauza politak dituzte gizarteari esateko, bakoitzak bere pentsamendua aldarrikatuz. Nire ustez, aldarrikapen horrek ateak irekitzen ditu, belaunaldi ezberdinek gizarteari ikuspuntu desberdinetatik begiratzen diotelako. Feminismotik begiratuta ere iritzia oholtzan azaleratzen duten emakume asko daude. Potentziala badago eta bertsolaritzak luzaroan jarraituko du. Gainera, plaza eredua berritu da eta giro euskaldunak jarraitzen du. Nire giro euskaldunena bertsolaritzaren ingurukoa dela nabarmenduko nuke, euskara hutsean mintzatzeko espazioa sortzen delako guztion artean.
Bertsolaritzan ibilbidea egiten duzun heinean, erantzukizun handiago sentitzen duzu?
Asko pentsatzen ditut egin eta esaten ditugudanak. Oholtzara igo aurretik nire buruari beti honakoa galdetzen diot: zer gertatu da eta zer esango nuke nik honi buruz, edo, zer esan beharko nuke. Gai zehatzei buruz hitz egiteko erantzukizuna ere badago; gauza batzuk oraindik esateko daude eta, beste batzuk, esanda egon arren, gaur egunera arte iritsi dira eta sustatzen jarraitu behar dira. Nire ustez, pentsamenduak eta ideiak aldarrikatzen jarraitu behar da, beti.
