Haritz Mujikaren alde (edo, bederen, ez kontra)
Haritz Mujikaren alde (edo, bederen, ez kontra) –
Santi Leonek ZuZeu hedabidean.
Gauzak hasmentatik argi uzte aldera: bai, nik ere uste dut Haritz Mujikak ez zuela asmatu urriaren 2an Gasteizen, Bertsolari Txapelketa Nagusiko kanporaketan, Kaixo, entzule, hi Green kapital hasten den bertsoa kantatu zuelarik. Baina, orobat, uste dut afera hor akitzen dela, edo hor akitu behar zukeela. Bertsolari gazte batek une jakin batean ez du munduko bertso egokiena bota. Kito. Baina benetan uste badut kontuak ez zuela polemikarik piztea merezi, bistan da ez dakidala non nagoen ia. Mujikaren bertsoaren kontura, memento solemneetarako altxatzen diren solas potoloak aditu behar izan ditugu: mingarria, iraingarria ia, absurdoa eta erridikulua. Baina aintzat hartuta bai sare sozialetan bai prentsan jarriak garela Gasteizkoa baino aise astakeria handiagoak aditzera, inork inolako erantzunik eman gabe, Mujikak jaso duen zaparrada aski harrigarria izan da. Errate baterako, Zuriñe Rodriguezek, duela ez hainbertze ez bertsolari txapelketa batean inprobisaturiko bertso batean baizik eta aldez aitzinetik ongi pentsaturiko eta gure egunkari nazionalean argitaraturiko artikulu batean euskara bastarta bezalako kontzeptu xelebrea bulkatu zuen berberak, arrazismoa ekarri du solasera Mujikaren bertsoaren harira. Bai, jaun-andreak, arrazismoa.
Rodriguezen burutazioak eta hura bezalako bertze okurrentzia batzuek publiko eta kritikaren aldetik izan duten arrakasta ikusita, erranen nuke hiperbentilazio puntu bat izan dela bertsolariak jaso duen arrapostuetan. Eta, batez ere –berriz diot, baten batek pentsatuko du ez dakidala non nagoen ia– erranen nuke Euskal Herrian txaloak jasotzeko edo putzura joateko bi gauza direla inportante: lagunak izatea eta unean uneko joerekin bat egitea.
Lehendabizikoari dagokionez, argi dago jarraitzaile kopuru zehaztu gabe batetik aitzinera, zernahi erranda ere –editatu behar dituzun liburuen gaineko iruzkinak, ikasleen inguruko komentario irri-emangarriak, negazionismoaren aldeko aldarriak, ez hain zeharkako mehatxuak– lintxamendutik libratuko zarela; horregatik, iduri luke Haritz Mujikak ez duela lagunik, eta hori bakarrik nahikoa da nik bertzenaz deusetako balioko ez duten lerro hauek idatz ditzadan. Edo, botere harremanez mintzatzea boladan dagoen honetan, beldur pixka bat ematea ere aski garrantzitsua da. Zeren, konparaziorako, Iñaki Segurola zenak ez behin eta ez bitan, bakar aldiz baizik erranak zituen nahi izanez gero mingarritako edo ia iraingarritako har litezkeen sententziak: euskalkia da nire hizkuntza, eta euskara batua, orain saio honetan darabildan hizkuntza pijo akademiko hau, ez; euskara batua gaitzerdi da, eta gaitzerdi diot euskara bizirik ez dagoen tokietan niretzat gaitz osoa erdara delako. Bertzenaz erranda, euskararen afonia izan zen Segurolaren gai kuttunetarik, batez ere Gasteiz edo Iruñea –eta zer erranik ez Nafarroako Erriberan– euskara, euskara batua alegia, ikasteko eginahaletan ari ziren edo direnen euskara batuaren afonia. Erdipurdikoa da erdalgune horietako euskara: niri franko handia da iduritzen zait solas horiei darien mespretxua, baina Segurola egurtzea zailxeagoa zen, erantzuten ere bazekien eta. Mujikarekin, berriz, ez problemarik herri plazan sua prestatzen hasteko. [NOTA BENE: ez naiz Segurola zenaren obra osoa gaitzesten ari, euskararen inguruan zeukan ikuspuntua kritikatzen ari naiz. Bidenabarkoan erranda, ez naiz deus erraten ari, bizirik zelarik publikoki errana ez nuenik].
Lagunak, beraz. Eta, lagunekin batera, unean uneko joerak. Zeren, orain, modan paratzen ari da arnasguneetarik –hori zernahi dela ere– kanpo bizi diren euskaldunak erraz mintzea zenbait komentarioren aitzinean. Fitekara, “euskaraz ongi egiten duzu Iruñekoa edo Gasteizkoa izateko” aringarri gisa onartuko dute epaiketetan –bai, epaile andrea, hogeita hamar aizkorakada eman nizkion, baina ez zidan, ba, erran, Tuterakoa izateko nahiko ongi egiten nuela euskaraz; zuk zer eginen zenukeen?–. Fenomenoa, nire ustez, euskaldun berri etiketarekin denboraldi batez izan dugun traumaren luzapen naturala da. Bolada batean, ez zen euskaldun berri bati euskaldun berri deitzea baino gauza itsusiagorik. Orain, zenbait lekutan euskaraz bizitzea hain erraza ez dela baina halere, toki horietarik batean bizi arren, euskaraz nahiko egiten dugula ohartaraztea gustu txarraren gailurra bihurtu da. Nabalak zorrozten hasteko aitzakia. Eta norbait lintxatzeko estakurua.
Baiki, paternalismoak sobera daude, eta euskararen aldetik Gasteiz edo Iruñea basamortu direla uste dutenak arrunt oker dabiltza –ez dakit hain zuzen ere nik hau erran beharrik dudan, baina, konparazio baterako, nire idazle gogokoenen zerrenda egin beharko banu, naski gasteiztar eta iruindar batzuek hartuko lituzkete lehen postuak–, segur aski franko oker dabiltzan bezala Gipuzkoa euskararen paradisu gisa irudikatzen dutenak. Ados, beraz, ez dezatela gipuzkoar horiek hainbertze flipatu, baina hala eta guziz ere, iduripena dut oraindik ere euskaraz bizitzea errazagoa dela Gipuzkoa aldeko herri zenbaitetan, edo Nafarroako herri zenbaitetan, gure hiriburuetan baino. Haien batzuetan ageriko batzuetan ustezko paternalismoaren kontrako suan, hein batean gure gutiagotasun konplexuaren egurra ere ikusten dut nik.
Gauza horietaz guziez mintzatzen ahal gara, bistan dena, inor lintxatu gabe. Zeren, berriz diot, Haritz Mujikaren bertsoa ez nuke nik sinatuko, baina franko gauza asaldagarriagoak ikusten ditut euskal txio esferan, txalo artean jasotzen direnak. Ehizarako lehen baldintza, harrapakina babesgabe egotea da, antza, eta hori aski koldarra da. Nik ere nire gezitxoa botea dut Twitterren honen harira. Balio dezala testu honek barkamen eskaera gisa.
