(Elkarrizketa) Elixabet Etxandi, Eskolarteko Xapelgoako garailea
Elixabet Etxandi, Eskolarteko Xapelgoako garailea –
Joanes Etxeberriak Elixabet Etxandiri egindako elkarrizketa, Ipar Euskal Herriko Hitzan.
“Eskertzen da ukaitea leku bat non ez duzun presio sobera”
Joan den larunbatean, Ipar Euskal Herriko Eskolarteko Xapelgoa irabazi zuen Etxandik, bigarren aldiz segidan. Ekainaren 9an,Nafarroa Behereko ordezkaria izanen da Euskal Herriko finalean. Xilaban ere taldeka ariko da.
Bernat Etxepare lizeoko bertso eskola arrosako kidea da Elixabet Etxandi (2000, Izpura). Joan den astean, eskolarteko bigarren txapela eskuratu zuen, eta Xilabara jauzi eginen du laster, taldeka.
Txapela irabazi berri, kontent?
Bai, biziki kontent naiz, sustut ene inguruan jendeak kontent baitira. Ikusi dut irakasleak kontent zirela, Garazikoak ere jin dira txalotzera… Sustut horrentzat kontent naiz, enetzat baino gehiago.
Iaz, txapela irabazi eta azken agurrean erran zenuen txapela ez dela hain inportantea.
Ez dut erranen oihal puska bat bakarrik dela, zeren eta anitz gauza erran nahi ditu hala ere. Baina atzematen dut biziki mitifikatzen dugula txapela eta horrek dituela ateak irekitzen gero bertsolari bati. Baina nik domaia atzematen dut, zeren nire bertso eskolan badira, adibidez, txapelik ez duten bertsolariak ez dutenak hainbeste bertso saio inguruan. Hartako nahi nuke inportantzia kentzea txapelari, denek ukan dezagun gure xantza.
Zergatik hasi zinen bertsotan?
Bertsoa ikastolan ezagutu nuen, ttipitan, eta berehala maitatu nuen. Luzaz utzi dut, eta berriki hasi naiz, hirugarrenean. Berehala maitatu dut, eta segitu dut.
Aipatu ohi da bertso eskolek duten inportantzia. Hori hala da?
Atzematen dut bertso eskolako lagunak egiazko lagunak direla, hurbilagoak edo. Gure artean bada beharbada giro bat ez dena besteekin, beharbada ikusiak gara sekta bat bezala edo, baina biziki lotuak gara. Badira bertso udalekuak; nik ez ditut egin, baina ikusten dut egin dituztenek zinez lagun onak egiten dituztela. Guk eskolartekoan sari bat irabazten dugu: sormen egonaldia; hor egin ditudan lagunak beste bertso eskoletakoak dira, eta zinez orain atxikitzen ditudan lagunak dira. Denek maite dugu bertsoa; horrek ere lotzen gaitu.
Eskolarteko saioetan batzuek sufritzen dute, presioagatik edo. Zuk hori bizi izan duzu?
Lehen txapelketa egin nuen duela hiru urte, eta hor bai, sufritu nuen; lehen urratsak ziren taula gainean, eta ez nuen sekula hori egin lehenago. Pasatzen ginen ikastolaz ikastola txikien aitzinean kantatzeko, baina hori ez da batere txapelketa. Txapelketan zinez gure artean konkurrentzian emanak gara, eta bada presio bat. Sufritzen duen bat arrunt ulertzen dut. Bertso eskolan anitz praktikatzen dugu, eta ikasten duzu zeure burua kontrolatzen. Hartako, beharbada, azken bi urteetan hobeki kontrolatu naiz, eta lortu dut, baina arrunt normala da sufritzea ene ustez.
Bertsoak zer ekartzen dizu?
Berriz erranen dut, baina biziki lagun onak. Gero, beharbada, euskararekiko lotura handiagoa, hobeki erabiltzea hitzak eta segurtasun bat gehiago euskararekiko. Anitz jende ezagutzen dituzu bertsoaren inguruan, jendea hurbiltzen zaizu gehiago. Irekidura bat ekartzen dizu.
Erran duzu txapelketan konkurrentzian ezarriak zaretela.
Joan den urtean, Saran kantatu nuen Euskal Herriko Eskolarteko Txapelketan, eta ez nuen batere konkurrentzia hori sentitu. Egia da badela, baina ingurukoek dute sortzen tentsio hori, adibidez erranez: ‘Zuretzat da aurten!’. Gure artean kontrakoa zen, animoak ematen eta. Eskertzen da ukaitea leku bat non ez duzun presio sobera.
Ipar Euskal Herriko txapela irabazi zenuen iaz; aurtengoarentzat presio gehiago ekarri dizu?
Bai, halere, zeren ohartu nintzen zinez gai nintzela, zerbait egiten ahal nuela. Pixka bat beldurtzen du hastapenean, zeren ez duzularik espero harritua zara, eta nik nuen ene buruari eman presioa. Inguruan ere sortzen da presioa, zeren jendeak ikusten zaitu txapeldun bezala.
Ekainaren 9an Euskal Herriko finala jokatuko duzu.
Batere ez [irriak]. Urte guztiz Hazparnen [Ipar Euskal Herriko finala han jokatu zen] badut kristoren presioa, eta Saran batere ez. Uste dut ene buruan Hazparnen bukatzen dela zikloa edo. Sarara abian naiz aski lasai eta zinez kontent, zeren ikusiko ditut Hego Euskal Herrikoak aspaldiko partez.
Gero Xilaba ere hurbilduko da, aurten taldeka izanen dena.
Atzematen dut urrats eder bat egin duela elkarteak horretan. Guretzat zaila izaten ahal zen bertso eskolaren eta Xilaba txapelketa ofizialaren arteko pausoa egitea. Nik Xilaba ikusten dut biziki gauza handia bezala, zinez bertsolari handientzat. Badakit gure tenorea dela Xilabara joateko, baina ez nuen batere ikusten ene burua prest kantatzeko Sustrai edo Amets batekin. Momentuko zinez lagunekin kantatzen dugu, eta biziki haustura handia eginen zuen. Taldekakoan, kantatzen duzu bertsolari handi horiekin, baina familia alde batekin, zure taldea hautatzen duzu, antolatzen dituzu saioak… Ludikoagoa da hala egitea pausoa.
Bertso saioetan gurutzatzen dituzu bertsolari helduak?
Gehiago kantatu izan dut gazteekin. Bada moda bat: gazte txapelketak eta gazte sariketak. Ontsa da, zeren elkar ezagutzen dugu, baina domaia da, zeren ez ditugu aski ezagutzen helduak.
Gogoetatu ote duzu nahi duzunez bertsolari izan?
Ez dakit nahi dudanez bertsolari izan, galdera pixka bat estresagarria da. Ene ustez, ez dut pentsatu behar, entseatuko dut. Taldekakoan, adibidez, ez dut sobera halako galdera existentzialik nahi. Maitatzea egiten duzuna, hori da ene ustez inportanteena, eta ezin dut aitzinetik erran. Beharbada, ez ditut batere maitatuko plaza handiak. Entseatuko naiz lehenik, eta gero ikusiko.
Larunbatean, publiko artean, entzun zen ausarta zarela bertsotan. Hortaz ohartzen zara?
Ez batere! Atzematen dut ahots biziki eztia dudala eta ez naizela batere sinesgarria [irriak]. Baziren gai biziki bideratuak; momentu batez ukan dugu bat bikote arazoekin; aipatu dut sexua, eta beharbada eskolartekoan bitxi egiten ahal du, baina ez dut batere ausart bezala ikusten ene burua.
Azken urteetan lan egin da bertsolaritzan ikuspegi feministatik. Zure belaunaldian sentitzen ote da zerbait aldatzen ari dela?
Nik bai halere. Egia da neska gehiago garela. Ikastolan nintzelarik, Donibane Garazin, mutikoak ziren sustut ari bertsotan, saioak ikusten genituelarik ere. Orain, eskolartekoetan bederen, aski orekatua da, eta joan den urtean txapeldunak bakarrik neskak ginen kasik. Urrats bat egina izan da bederen gure adinean. Baina helduen txapelketan, aldiz, BECen adibidez, bada neska bakar bat. Aski adierazgarria da; alta, neska bertsolari onak badira anitz ene ustez. Bada oraino zerbait egiteko.
