Esnatu eta bazkal garaira artekoak emandakoa
Finalaren atarian Aitor Sarriegik aipatu zuen, bertsolariei kantatzeko egokitzen zaien hurrenkerak izan dezakeen eraginaren harira, goizeko saioan ez zuela azkena tokatzerik nahi, eguerdia gainean jendeak bertsoak entzuten jarraitzeko baino bazkaltzera joateko gogo bizia izan ohi duelako. Ez dugu esango pasa den igandean behin eguerdia iritsita bertsozaleek bazkaltzera joateko gogorik izango ez zutenik, baina goizeko saioa benetan emankorra zihoala kontuan harturik, presa berezirik ez zutela esatera ausartuko ginateke, gutxienez.
Txapelketa Nagusiko saio guztiak dira berezi, baina finala ezin daiteke aurrekoekin alderatu. Horrela da, eta horrela izan da beti. Horrela zen Donostiako belodromo zaharkitu eta hotz hartan, eta horrela da Barakaldoko BEC erakustazoka erraldoi bezain moderno horretan ere. Euskal Herriko txoko guztietatik iritsitako bertsozale erromes uholdea pilatu zen goiz-goizetik BEC-eko sarreretan, zenbaiten kasuan lanera joateko baino dexente goizago ohetik altxata, gainera. Ertzak, periferia, Euskal Herria ez baita Euskal Erdia, Sustrai Colinak amaierako agurrean aldarrikatu zuen moduan. Antolakuntza bikaina, xehetasunik txikiena era aintzat hartuz, garaiak nola aldatu diren. Olatuak, txaloak, emozioa… sintoniarekin batera zortzi bertsolariak oholtzara, zutik dauden milaka lagunen artetik. Zer demontre pasako da une horretan beren buruetatik?
Aurkezpenak, txalo gehiago, eta haserako agurrak. Norbaiti entzun nion igandean, “niri agurrak gustatzen zaizkit”. Ez da gutxiagorako. Bertsolari bakoitzaren aldartea neurtzeko termometro moduko bat dira, Unai Agirrek kantatu zuena horren adibide:
Zer kantatzen da final handiko
lehenbiziko agurrian
bertsoa gauza soila da baina
hamabost mila aurrian
zer galdurikan ez daukat baina
tentsiyua muturrian
txapela urrun zegola baina
inoiz ez zan hain hurrian
lege zaharrian egunon eta
has gaitezen egurrian.
Edo Sustrai Colinak botatakoa, zertara zetorren argi utziz, inork zalantzarik bazuen:
Egun txarrik ez da hondartzak
elurrez zuritzeko
oskolak barrutik hautsi
ta azalak zauritzeko
berri on bat sortu nahi dut
notizia hitseko
enbutuei buelta eman
su bat piztu hitzeko
lokaztuak beldurrik ez
baitauka zikintzeko
lau aldiz erori nintzen
bost aldiz zutitzeko.
8ko nagusiko ariketak ireki zuen lan puntuagarrien txanda, eta maila handiko bertsoaldiak entzuteko aukera izan zen. Maialen Lujanbio eta Unai Agirreren lana izan zen borobilena agian. Goi mailako kirolariak, hainbat publizidade eskaintza jaso ohi dituztenak. Maialen edozein eskaintza onartzeko prest dago, baina Unai, berriz ez. Maialen zoragarri, eta Unai ere oldarraldiari eutsiz, dotore. Maialen hasita, hona hemen osatu zuten bertsoaldia:
Hemen dirua baita kontua
nola ez esan akabo
futbol zelaian egiten degu
izerdi eta ur trago
Real Sociedad SA-ri ta
txinoei salduta nago
ta honezkero zer inporta zait
pixka bat salduxeago.
Real Sociedad SA jarri
degu zerura bidian
gauza hoiekin larritu xamar
dago Unai aspaldian
edozer gauza in leikela ta
nago beldurrak aidian
diru beharrik izango banu
egingo nuke agian.
Bederatzia bizkarrean ta
orain oparo zabiltza
promesa eta errealitate
dena apar, dena bitsa
baina hautsi ezkero belauna edo
zartatu iztarreko mintza
Unai esnatu laburra da ta
futbolarion bizitza.
Barkatu baina hau izango da
segun nun jarri tamaina
ni familia xume batetik
etorri naiz alajaina
gure bizitza oso laburra
degu futbolean baina
urtebetean irabazi det
nornahik bizi osoan aina.
Nahikoa diru badezu behintzat
hortan etzera labaintzen
nik hala ere segitu nahi det
banku kontua bikaintzen
ta hor azaltzen naiz kremekin edo
txanpuaz ilea zaintzen
futbolarioi ez digute ta
pentsatzearren ordaintzen.
Berak zipitzik ez du pentsatzen
gogorra izan da gero
nere burmuinak kontu honekin
orain daude bero-bero
baina sekula saldu ez naizenik
ere etzazu espero
sagarduana igual eingo det
Unaik eskatu ezkero.
8ko txikian saioak gora egin zuen. 3 bertsoaldi on eta baleko bat, horixe balantzea labur esanda. On horien artetik Igor Elortza eta Maialen Lujanbiok osaturikoa segidan irakurgai. Bizilagunak Igor eta Maialen, Maialenek birritan esnatu du Igor gauean barrena bere sexu jolasak direla medio, eta igogailuan topo egin dute goizean. Elortza hasita, hauxe da bertsoaldia:
Egun on ustez atzo
zenbiltzan ta ongi
ni logureak nago
ta zu berriz grogi
hori bai bart gauean
zu zenbiltzan jori
kendu ezazu tonto
irriparre hori.
Sexua suertea da
eta ez da luxu
bart gauez dena irrintzi
ta izerdi putzu
zuk berriz behakoa
serioa duzu
duzun inbidi horrek
zimeldu zaitu zu.
Batzuentzat bizitza
bero ta maitasun
besteontzako berriz
sasi eta asun
sexua suerte dela
hala dizut entzun
ta antza dena zeuri
tokatu zitzaizun.
Izan ere zu zaude
hain muker ta erkin
ez dezu ligatuko
jarrera horrekin
baino bart zeure kabuz
al zenuen ekin?
Gure etxeko efektu
espezialekin.
Logure nintzen baina
belarriak arin
alboan bazen zenbait
sexu joko gordin
diozu nik gozatu
nezakeela berdin
ta zeinek esan dizu
ez nuela egin?
Zu tristetzeko ez det
hainbeste interes
baino irrifarre bat
egizu mesedez
zer nolatan zabiltzan
bisaia da juez
egin igual ein zendun
baina gozatu ez.
Haserako puntua emandako ariketan, komunerako joan-etorriak ugaldu egin ziren bertsozaleongan. Txapelketa honetan ariketa honek pisua galdu du, edo ikusmina, edo nahi dena, baina oso kaltetua atera dela esango nuke. Hamarreko txikira pasako gara, beraz, zuzenean, dagoeneko bazkariari usaina hartzen hasiak gaude eta. Ariketa honetan, zalantzarik ez dago, Aitor Sarriegiren lana nabarmendu behar ezinbestean. Bertsoaldi borobila osatu zuen beasaindarrak. Ez zuen alperrik, kantukide makala, Lujanbio bera. Irakasleak biak ere, greban egondakoak beren eskubideen defentsan, atzera berriz klasera itzuliak. Sarriegi hasita.
Atzo pankarta atzean
denok indarrean
lagun bat eskubian
ta zu ezkerrean
azkenaldi honetan
gaude bahrrean
begiratu gaur ere
muturren aurrean
hogeita hamar ikasle
gela bakarrean.
Ta hogeita hamarrekin
ez dakit zer egin
ze erramintarekin
nola ta zerekin
baina greba bihurtu
degu ia errekin
kostako zaigu lortzen
nahiz joan elkarrekin
hemen ezer berririk
forma hain zaharrekin.
Gaur egungo hezkuntzan
horrenbeste hesi
integraziorako
hamaika gabezi
ta politikariak
gugandik ihesi
ez logopeda eta
ez behar berezi
horrela ezin dugu
gizarterik hezi.
Hezkuntzak ez dauka ez
hamaika bertute
Heziberri ta Lomce
hortxe dihardute
baina ikasleak datoz
zeozeren truke
Pakistan, Marokotik
pentsa ze itute
guk greba egindakoan
nora joan ez dute.
Ta gainera bihurtu
gara puntumira
dianan jarri eta
harria nork tira
hau ez da baldintza ona
egia hori da
eta etorkizunera
jarrita begira
honen ondorioak
antzemango dira.
Guk umeak hezi nahi
eta hezi ezin
nahiz tratatzen ditugun
maiteenak bezin
hezkuntza kondizioz
dago nahiko erkin
baino gizarte hontako
panoramarekin
nork enpatizatzen du
funtzionariekin?
Kartzelako lanak eman zion akabera goizeko ekinaldiari. Gaiak halaxe zioen: atetik sartu zarenean, isildu egin dira denak. Lan aipagarri bat baino gehiago egon zen, eta zortziek, nork bere bidetik, egoera ezberdinak irudikatu zituzten. Aitor Sarriegi eta Sustrai Colinaren lanak aukeratu ditugu, lehenak irakasle gela bat irudikatu zuen, non erderaz hitz egiten den euskaraz baino gehiago, eta bigarrenak gertuko baten heriotza pairatu ostean atzera lagun artera doan pertsona baten larrutik kantatu zuen. Sinesgarriak oso, lan biak ere. Hona Sarriegirena, bere doinu dagoeneko ezagunean kantatua, noski:
Apunteak hartu eta
txukundu dut ingurua
ordenadorea itzali
eta hartu liburua
irakasleona baita
hain lanbide segurua
eskilaretan beherantza
minutu ta segundua
seguru asko badaukat
nerea zertan ondua
gutxienetik hori da
nik daukadan helburua
baina beste bat da orain
jokatzen dudan gudua
irakasle gelan sartu
ta isildu da mundua.
Jendea eserita dago
beren orri eta lapitz
baina isiltasun gordin hau
iruditzen zait hain bortitz
badakit nik harremanak
sarri utzi ditut murritz
eta esan didate ere
neri makina bat aldiz
Aitor hik horrelakorik
ez duk egin behar berriz
askotan gela honetan
erderaz egiten da hitz
eta hala esan nien
irrifar aurpegia jarriz
ez litzake hain grabea
ikastola bat ez balitz.
Ardura handiko lana
da nire ustez daukaguna
irakaslea ez baita
ikaslearen laguna
honetara iristeko
nor izan da erruduna
ikastolan falta bada
kontzientzi euskalduna
hemen egin behar dugu
geuk egin dezakeguna
buenos diaska ezin da
hasi guretzat eguna
eta nolakoa izango
da gure etorkizuna
haurrei eskatu ezkero
geuk egiten ez duguna?
Sustrairen bertsoak, segidan:
Pertsonok ez al daramatzagu
emozioak zimurrean
beti al gabiltz irrifartsu ta
beti pauso ziurrean
gaur bazkaria neukan koadrilan
lagunak beti hurrean
baina lokatza egokitu zait
ez nabil beti urrean
haiek isilik geratu dira
distantzia laburrean
eta ni berriz zurtuta nola
panpintxo bat elurrean
ai, euskaldunak ze motzak garen
heriotzaren aurrean.
Bihotzekoaz hil baitzait aita
joan den aste hasieran
eta geroztik bakarrik egon
naiz erdi itota galernan
astero gisa koadrilakoak
juntatu dira tabernan
eta neure zai zeuden guztiak
hiru kroketa plateran
baina begira dauzkat hilotza
neu izango banintz eran
ez daukat garbi irripar egin
edo San Migel bat edan
ez, haiek aupa Sustrai esanda
ala besarkada eman.
Baina heriotzak ez da lehenean
botatzen dugun aingura
nahiz ta batzutan ez den asmatzen
nora jo nola ingura
Kepa jaiki da ta isiltasuna
musu batean urtu da
Eneko berriz han ikusten dut
begira bere barrura
bizitzak berdin segitzen baitu
lehengo kezka ta ardura
mina neurea ez da bakarrik
eta denona da muga
baina dolua erakusten du
bakoitzak bere modura.
Goizak eman zuen, noski, gehiagorako ere, baina oraindik arratsaldea falta zen, eta bazkalorduan indarrak berritu behar. Bazkalorduko kiniela gehientsuek honakoa zioten: Maialen aurretik, segidan tropeltxoa aukerekin (Sustrai, Mendiluze, Sarriegi, Amets, Elortza) eta atzeraxeago Agirre eta Gaztelumendi. Artean, onena falta zen ordea…
