Ricardo Becerro de Bengoaren 'Señor amo imprentualista del Solfa'
Ricardo Becerro de Bengoaren ‘Señor amo imprentualista del Solfa’ –
(El Solfeo, bromazo diario para músicos y danzantes, 1875eko urriaren 31n)
Ricardo Becerro de Bengoa gasteiztarra (1845-1902) Espainiako Gorteetan senatari, Gasteizko kronista ofizial, Fisika eta Kimikako katedratiko eta Historia eta Arte Ederretako Erret-Akademiako kide izan zen, besteak beste. Honela, idazle, ikerlari edo ilustratzaile gisa bere kolaborazioa izan zuten argitalpenen zerrenda amaiezina da: Euskal-Erria, Revista de las Provincias Euskaras, La Vanguardia, Revista Euskara, La Paz, La Iberia, La Mañana, La América, La Ilustración de Alava, El Solfeo, Revista de Vizcaya, Ateneo…
Bertsolaritzaren historiari egindako ekarpenik garrantzitsuena Iparragirreren inguruan argitaratu zituen kronikak izan ziren. Urretxuarraren bizitza gorabeheratsuari buruzko hainbat testu sortu zituen Becerro de Bengoak, kalitate handikoak, eta, nolabait, mitoaren sorreran paper garrantzitsu bat bete zuen.
Bestelako lan bat dakarkigu orain, fikziozko testu kurioso bat. Liberalen bandokoa behar duen Sanchez de Anton delako batek egunkarian argitaratutakoari erantzutera dator norbaitek Chomin Zur Andi y Piper ezizenarekin sinatutako eskutitza. Becerro de Bengoa, ustez, eskutitza egunkarira helarazi duen bitartekari bat baino ez omen da.
Gaztelera maila erdipurdikotik beherakoa nabari zaio Chomin karlistari, duela ia berrehun urte, eta oraindik ere bai askotan, euskaldun aldeanoen kolkotik barre egiteko erabiltzen zen euskañol moduko bat, baita letxe txarra ere: haserre dago oso liberalak argitaratutakoarekin eta direnak eta ez direnak esaten dizkio. Tartean, aurreko testuak zekartzan bertso batzuk ere aipatzen ditu, eta hauen erantzuna ere ba omen dakar (gero bertso berri hauek ez dira inon ageri).
Testuaren izenburuak ez ezik argitalpenaren izenak ere argi uzten duen bezala, umorea egin nahi duen sorkuntza arin bat da.
“Los versular, que te esquibres coplas de verso burlas hasiendo de curas, tontos ser; malos cabesa sacando verso charra. Ya te puedes dejar la opisio, y corres que te escondes en último errincon de Castilla, porque si te incontras los madrid cuando te vas yo con el errey, chiquichiquis te hases las tripas bayonetaso limpia de metiendo la cuerpo.
Para que te caes el cabesa abajo de vergüensas te invias adentro de esto carta uno coplas de zorsico que ha hecho de cabesa suyo un tamborillero de Aspe, en el erromeria de Andramaria los Aramayona, quinse dias antes de ahora, la mes pasao, unos dos semanas hase.
Mejor te harias ¡arrayua, negros guiris! No andar asiendo burlas de papel, cojes carabiña erreminta ensima de los espaldas, y vienes a la VIscaya, que te ajustas los cuentas. Pero, señoritos bildurra de miedo, titirimerque de Madrid, tísicos de podrido, estomago de larri, pocho la pellejo de color, no te vales un chatarri (…)”
